Het is tijd! 5 tips voor tijdsbesef van jong tot oud
Met kinderen thuis, kom je erachter hoe fijn het is als kinderen ‘enig besef van tijd hebben’. Daarnaast weet ik als reken-wiskundeopleider van het Marnix Onderwijscentrum dat veel leerkrachten er tegenaan lopen dat leerlingen ‘moeite hebben’ met tijd en klokkijken. Dit is overigens goed te verklaren doordat ‘tijd’ een heel abstract en ongrijpbaar iets is.
Een leerling vertelde mij laatst (7): “Het is er wel, maar je ziet het niet…het is eigenlijk net zoiets als liefde.” Wat een rake opmerking! Het zette me aan het denken…het is inderdaad ongrijpbaar, toch weet je dat het bestaat. Het is onmisbaar, want wat zouden we moeten zonder tijd? Ook zie je het misschien niet, maar je ‘merkt’ wel degelijk dat het bestaat. Je ziet namelijk het ‘jaar’ voorbij gaan, door de verschillende seizoenen (en verschillende vieringen die elk jaar terugkomen). Ook merk je dat ‘een dag’ – nog zoiets abstracts – voorbij gaat, door de zon die opkomt en onder gaat, langzaam wordt het nacht en komt vaak de maan ook nog om de hoek kijken…
Om ouders en leerkrachten te helpen bij het ‘probleem’ met kinderen ‘grip laten krijgen op tijd’, zette ik een aantal tips op een rij. Ik plaats ze naar ‘doelgroep’, maar het staat je natuurlijk vrij om met je eigen kinderen/klas te kijken waar hun interesse wordt gewekt!
Tijd met jonge kinderen (peuters, kleuters, groep 3)
Tip #1: Al heel jong kun je kinderen interesseren voor tijd. Bekijk bijvoorbeeld eens samen de klok. Hoor je hem tikken? Wat is eigenlijk een klok? Zie je de wijzers draaien? Draaien alle wijzers eigenlijk? Staat die kleine wijzer echt stil? Benoem gerust dat de klok ‘de tijd’ aangeeft. Je kunt erop zien hoe laat het is!
Merk je op een gegeven moment dat het kind meer interesse gaat krijgen voor de klok? En er af en toe naartoe loopt om te kijken hoe deze er nu weer uitziet? Als de peuter/kleuter zich ook nog afvraagt ‘hoe laat het is’, focus dan alleen op de kleine wijzer. Deze wijst naar het cijfer die ‘ongeveer’ de correcte tijd aangeeft. Op die manier – als de peuter/kleuter natuurlijk al de cijfers herkent (ligt uiteraard ook aan de klok die je gebruikt) – focus je zelfs al op het aflezen van ‘hele uren’.
Tip #2: Door met zandlopers of waterklokken te werken, kun je op een heel andere manier aandacht besteden aan tijd. Je maakt eigenlijk het abstracte begrip van tijd hiermee ook deels concreet: je ziet de tijd lopen/voorbij gaan. Zandlopers en waterklokken zijn goed te verkrijgen in verschillende tijdduur, zelf bestelde ik de volgende set voor mijn peuter thuis.
Bekijk met elkaar verschillende zandlopers, ga na wat je in bijvoorbeeld 1 minuut kunt doen. Lukt het om binnen 3 minuten op bed te liggen (omgekleed en wel)? Gebruik bijvoorbeeld een 2 minuut zandloper voor het tandenpoetsen en de 1 minuut zandloper om aangekleed klaar te staan als je weg wilt gaan.
Tip #3: Zandlopers en waterklokken zijn ook leuk om zelf te maken! Dit kan al heel gemakkelijk met plastic flessen. Het is bovendien heel leerzaam. Kinderen zijn ondanks allerlei motorische vaardigheden druk met maten, meten en schaalvragen (hoe ga je namelijk na dat jouw zandloper bijvoorbeeld precies ‘3 minuten’ representeert? Hoe ga je de schaal maken op jouw klok?). Gebruik daarvoor bijvoorbeeld deze websites:
Zandloper maken; https://www.hoedoenzodoen.be/fiche.php?id=93
Waterklok maken; https://nl.minotauromaquia.com/blog/making-clocks/2018-05-06-how-to-make-a-water-clock-clepsydra-15-steps-with-pictures.html
Tip #4: doe een onderzoek naar de zon en tijd. Bekijk hoe de zon invloed heeft op de schaduw van een voorwerp, door een simpele zonnewijzer te maken. Op deze manier is je zoon/dochter de hele dag zoet.
Zie voor meer informatie ‘hoe dit te doen’ op: https://nl.wikihow.com/Een-zonnewijzer-maken
Het gesprek hierover; hoe de schaduw in de loop van de dag verandert, wat er precies verandert, of het uitmaakt of je je zonnewijzer verplaatst, etc. draagt natuurlijk bij aan de ontdekkingen die je zoon/dochter doet.
Tip #5: deze tip is misschien te simpel voor woorden, maar geef je zoon/dochter op zijn/haar verjaardag eens een horloge! Het dragen van een horloge draagt bij aan het wekken van de interesse voor tijd. Dit komt deels overeen met tip #1 (door kinderen ook gewoon eens op ‘een klok’ te ‘wijzen’).
Bedenk dat in de meeste reken-wiskundemethodes op de basisschool het klokkijken wordt aangeleerd in groep 3 (hele en halve uren) tot groep 6 (op minuten nauwkeurig). Het kan dus handig zijn om ‘precies in dat jaar of het jaar ervoor’ je zoon/dochter een horloge voor zijn/haar verjaardag te geven!
Geïnspireerd door:
Grote Rekendag 2008. Het is tijd! Zie ook voor de lesmaterialen: http://www.fisme.science.uu.nl/toepassingen/03354/
Klokkijken wijzer voor wijzer. Lesmateriaal van Speciaal rekenen, zie: http://www.fi.uu.nl/toepassingen/03312/documents/klokkijken_wijzer_voor_wijzer.pdf
